Heeft u vragen en/of opmerkingen over deze pagina, mailto:postbusear@rijksoverheid.nl


De EAR wordt opgevolgd door de RORA (RijksOverheid Referentie Architectuur), hier vindt u meer informatie over de RORA.

Rijksregister standaarden

Inleiding

Om binnen de Rijksdienst samen te werken is interoperabiliteit cruciaal. Het gaat daarbij om het vermogen om op een betrouwbare, transparante en veilige wijze elektronisch gegevens en informatie uit te kunnen wisselen binnen en tussen organisaties. Om interoperabiliteit te vergroten zijn standaarden voor informatie-uitwisseling belangrijk. Een overzicht van de standaarden die de Rijksdienst gebruikt is voor de professional heel handzaam omdat hij dit kan gebruiken om toegepaste architectuur voor programma's en projecten te valideren aan geldende standaarden.

Het Rijksregister standaarden omvat:

  • de overheidsbrede standaarden zoals vastgesteld door het Overheidsbrede Overleg Digitale Overheid (voorheen Nationaal Beraad Digitale Overheid en daarvoor College Standaardisatie)
  • de rijksbrede standaarden zoals vastgesteld door de Standaardisatie Commissie Rijksdienst.

Het Rijksregister Standaarden

Het Rijksregisiter Standaarden wordt in de praktijk gevormd door de volgende lijsten met standaarden.


Gezamenlijk vormen deze lijsten de standaarden die gelden voor Rijksdienst. In deze EAR is het totaal van deze lijsten geplot c.q. toegedeeld aan de relevante I-domeinen. Hierdoor ontstaan de volgende 'ingangen':

Sturende werking van Principes, Normen en Standaarden

De EAR doet uitspraken die in bepaalde mate sturing geven aan ontwikkelingen in de informatievoorziening van de Rijksoverheid. De sturing varieert van richtinggevend tot normerend. We onderkennen de volgende soorten uitspraken:


Een principe is een richtinggevende uitspraak. Hiervoor geldt de stelregel ‘pas toe of leg uit’.


Een norm is een ‘harde’ afspraak of spelregel. Hiervoor geldt de stelregel ‘pas toe, er valt niets uit te leggen’.


Een standaard is een speciaal soort norm. Namelijk een stelsel van erkende afspraken, specificaties en/of criteria in relatie tot een product, dienst of methode. Een standaard:

  • is een (elektronisch) document waarin de specificaties of criteria voor een product, dienst of methode zijn vastgelegd;
  • wordt vastgelegd binnen een bedrijf, consortium of via een erkende standaardisatie-organisatie (zoals ISO of NEN);
  • kent doorgaans een proces waarmee de standaard ontwikkeld en beheerd wordt.

College Standaardisatie, Nationaal Beraad Digitale Overheid en Overheidsbrede Overleg Digitale Overheid

Sinds 2006 heeft het College Standaardisatie de lijst van standaarden die gelden voor de Nederlandse overheid en dus ook voor het Rijk beheerd. Eind 2014 zijn de taken van het College Standaardisatie rondom het bevorderen van interoperabiliteit en de toepassing van open standaarden binnen de publieke sector, overgedragen aan het Nationaal Beraad Digitale Overheid. Per 8 maart 2018 zijn deze taken overgedragen aan het Overheidsbrede Overleg Digitale Overheid (OBDO).

Open standaarden

De Rijksoverheid gebruikt in principe alleen open standaarden, omdat iedereen erover kan beschikken en ze vrij mag gebruiken. Hierdoor verbetert de uitwisselbaarheid tussen organisaties aanmerkelijk. Meer informatie bijvoorbeeld over het beleid en broninformatie is terug te vinden op de NORA pagina Open Standaarden. Sinds 2012 bewaakt het Forum Standaardisatie overigens de voortgang van de adoptie van open standaarden. Eind 2014 is de analyse van de Monitor 2013 uitgebracht. Zie bijgaande link https://www.forumstandaardisatie.nl/metingen/monitor/


We spreken van een volledig open standaard als deze:

  • Namens allen wordt beheerd door een not-for-profit organisatie;
  • Is gepubliceerd in een vrij te verkrijgen en te gebruiken document;
  • Niet is belast met intellectueel eigendomsrecht;
  • Vrij mag worden verspreid voor hergebruik door anderen.

Elke beperking van deze criteria betekent een aantasting van het open karakter van een standaard.


Open standaarden voor de Rijksdienst zijn van belang in het kader van samenwerking tussen de departementen (b.v.: DWR, SSO’s, gegevensuitwisseling bij de uitvoeringsprocessen). Daarnaast zijn ze van belang voor grote projecten (brief TK). Het is van grootste belang om naast het vaststellen en beheren van open standaaden ook de samenhang tussen standaarden te bewaken.

Werkwijze

In 2006 richtte het kabinet met een instellingsbesluit het College en Forum Standaardisatie op. In het College zaten topbestuurders van verschillende overheden. Het College deed aanbevelingen aan de overheid over het bevorderen van interoperabiliteit tussen overheden onderling en tussen overheid, bedrijven en burgers. Het College werd daarbij geadviseerd door het Forum Standaardisatie. Het Forum bestaat uit experts uit het bedrijfsleven, de wetenschap en de overheid.

Het College Standaardisatie publiceerde en onderhield een lijst met verplichte, open standaarden. Hiervoor was een open selectieprocedure ingericht; iedereen kon standaarden aanmelden. Voor deze standaarden gold een 'pas toe of leg uit'-regime dat voor de Rijksoverheid was vastgelegd in de ‘Instructie rijksdienst bij aanschaf ICT-diensten of ICT-producten' van 8 november 2008.

Zoals vermeldt is eind 2014 besloten om de taken van het College Standaardisatie rondom het bevorderen van interoperabiliteit en de toepassing van open standaarden binnen de publieke sector, over te dragen aan het Nationaal Beraad Digitale Overheid. Het Forum Standaardisatie is echter voort blijven bestaan. De toetsingsprocedures en het instellingsbesluit zijn daarop aangepast. Zie voor de ontwikkelingen met betrekking tot de generieke digitale infrastructuur (GDI) ook de Nationaal Commissaris Digitale Overheid.

Met het opgaan van het College Standaardisatie in het Nationaal Beraad ontstond meer doorzettings- en implementatiekracht om gemaakte afspraken daadwerkelijk na te komen en (door)ontwikkeling van ontbrekende standaarden te prioriteren. Met het voortzetten van de taken van het College Standaardisatie door het Nationaal Beraad maakte het onderwerp standaardisatie en gestandaardiseerde voorzieningen voortaan onderdeel uit van het programma van de digitale overheidsinfrastructuur en van de governance. Het Nationaal Beraad Digitale Overheid maakte onderdeel uit van de governance van de Digicommissaris en het Bureau Digicommissaris.

Het Overheidsbrede Overleg Digitale Overheid (OBDO) ging op 8 maart 2018 op grond van het Instellingsbesluit OBDO van start en nam daarbij de taken over van het Nationaal Beraad en daarvoor het College Standaardisatie als het gaat om de verantwoordelijkheid ten opzichte van het Forum Standaardisatie. Het OBDO besluit sindsdien over de adviezen en voorstellen van het Forum Standaardisatie en geeft ze daarmee formeel zeggingskracht binnen de publieke sector.

Het Forum Standaardisatie zal het Overheidsbrede Overleg Digitale Overheid adviseren over standaardisatie, gericht op het toetsen van open standaarden (bovensectoraal) en (generieke) voorzieningen, het monitoren van de adoptie van open standaarden, de internationale aansluiting binnen Europa en het signaleren van witte vlekken in het standaardisatielandschap.

I-standaardisatie Commissie Rijksdienst

De I-standaardisatie Commissie Rijksdienst werkt zonder overlapping van terreinen als aanvulling op het Forum Standaardisatie en het Overheidsbrede Overleg Digitale Overheid. Het Forum Standaardisatie en het Overheidsbrede Overleg Digitale Overheid selecteren en stellen standaarden vast voor de hele overheid. Deze door het Overheidsbrede Overleg Digitale Overheid vastgestelde (open) standaarden worden één op één voor de Rijksdienst overgenomen. De I-standaardisatie Commissie Rijksdienst heeft tot taak het CIO-Beraad van advies te voorzien ter besluitvorming over nieuwe (aanvullende) standaarden die moeten gelden binnen de Rijksdienst. De commissie heeft als taak aanbevelingen te doen over de invoering van deze specifieke Rijksdienst-standaarden, het gebruik te monitoren en voorstellen te doen over het afvoeren van standaarden (conform de PDCA cyclus van Deming). Bij de standaarden die voor het rijk worden vastgesteld, bekijkt de commissie of het relevant is om ze aan het Forum Standaardisatie voor te leggen als kandidaat standaard voor vaststelling door het Standaardisatie voor de hele overheid.

Meer informatie

Meer informatie over standaarden is te vinden op onderstaande pagina's.

Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 28 mrt 2022 om 14:10.